Obejmują obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Uznanie obszaru za rezerwat przyrody następuje w drodze zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Rezerwat Budzisk

Rezerwat „Budzisk" jest  najstarszym rezerwatem przyrodniczym w Puszczy Knyszyńskiej. Utworzony został w 1970 r. z inicjatywy miejscowych leśników. Powierzchnia Rezerwatu wynosi 341,00 ha. Obowiązują w nim dwie kategorie ochrony: rezerwat ścisły o pow. 50,25 ha – bez jakiejkolwiek bezpośredniej ingerencji człowieka oraz rezerwat częściowy na pozostałym obszarze.  Powołaniu rezerwatu przyświecała idea zachowania fragmentu Puszczy Knyszyńskiej z naturalnymi zbiorowiskami leśnymi, torfowiskowymi, łąkowymi i źródliskowymi.

W rezerwacie Budzisk początek swój ma rzeka Migówka, która wije się  przez cały rezerwat by zakończyć swój bieg w rzece Sokołda. O wyjątkowości tego miejsca decyduje także obfitość rzadkich okazów fauny. W rezerwacie spotkać można rysia, obserwować lub usłyszeć puszczyka, włochatkę, derkacza, dzięcioła trójpalczastego oraz wiele innych równie unikalnych zwierząt.

Rezerwat Jesionowe Góry

Rezerwat „Jesionowe Góry" znajduje się w północnej części zwartego kompleksu leśnego Puszczy Knyszyńskiej – w leśnictwie Wilcza Jama. Powołany został Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 19 stycznia 1987 r., w celu zachowania naturalnych zbiorowisk Puszczy Knyszyńskiej i ich bioróżnorodności. Powierzchnia ogólna rezerwatu wynosi 375,50 ha. W części zachodniej i południowej rezerwatu usytuowane są misy wytopiskowe wypełnione torfami. Od północnego wschodu obszar rezerwatu zamykają doliny strumienia „Łowiczanka" i rzeki „Jałówki".

Rezerwat Starodrzew Szyndzielski

Rezerwat częściowy „Starodrzew Szyndzielski" powołano na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 28 sierpnia 1990 r., w celu zachowania unikatowego fragmentu Puszczy Knyszyńskiej, porośniętego ciepłolubnym lasem sosnowo-świerkowo-dębowym o charakterze grądu miodownikowego (Meliti-Carpinetum). Powierzchnia ogólna rezerwatu 79,74 ha. Prócz naturalnych zbiorowisk roślinnych, chroni się tu również zagrożone i rzadkie gatunki zwierząt, roślin i grzybów.

Rezerwat Taboły

Rezerwat „Taboły" leży w północno-wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej. Został powołany na mocy Rozporządzenia Wojewody Podlaskiego z dnia 16 lipca 2001 r. Jest to jedno z największych torfowisk w Polsce.

Objęty jest ochroną częściową, której celem jest zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej ze zbiorowiskami boru mechowiskowego i boru świerkowo-torfowcowego oraz brzeziny bagiennej odznaczające się wysokim stopniem naturalności. Powierzchnia ogólna rezerwatu wynosi 303,84 ha. Najbogatszym w gatunki roślinne zespołem w rezerwacie jest biel, czyli sosnowo-brzozowy las bagienny. Występuje tu przeszło 70 gatunków roślin, gdzie około 30% stanowią mchy i torfowce.

O wyjątkowości tego miejsca decyduje także obfitość rzadkich  okazów flory. Można tu spotkać storczyka plamistego, podkolana białego, listerię sercowatą, wawrzynka wilczełyko, widłaka jałowcowegoczy turzycę strunową (Carex chordorrhiza) .

Rezerwat Bartoszycha

Rezerwat „Bartoszycha" jest najmłodszym rezerwatem przyrody na terenie naszego nadleśnictwa. Utworzony został z inicjatywy leśników Nadleśnictwa Czarna Białostocka w ramach ogólnopolskiej akcji 100 rezerwatów na 100-lecie Lasów Państwowych. Powierzchnia rezerwatu wynosi 94,27 ha. Rezerwat powołany został Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 4 grudnia 2024 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody „Bartoszycha”. Rezerwat przyrody Bartoszycha został powiększony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w dniu 15 września 2025r. do 128,99ha i otulinie 36,52ha.

Celem rezerwatu jest zachowanie siedlisk priorytetowych łęgów wierzbowych, topolowych olszowych i jesionowych, borów i lasów bagiennych oraz siedliska przyrodniczego grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego znajdujących się na terenie Puszczy Knyszyńskiej. Występują tutaj licznie chronione rośliny, grzyby oraz zwierzęta.

Nasz najmłodszy rezerwat jest istotny również z punktu widzenia retencji wody. Występują tutaj drzewa, które są przewrócone i zalegają w korycie rzeki przepływającej przez rezerwat, przez co spowalniają odpływ wody. W retencji wody na tym obszarze pomocne są również bobry.

Inspiracją dla nazwy rezerwatu Bartoszycha jest rzeka o tej samej nazwie przepływająca przez ten teren.

Rezerwat Czarna Rzeczka

Został powołany Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w dniu 15 września 2025r. Rezerwat o powierzchni 293,16ha i otulinie 162,96ha.

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie zbiorowisk łęgowych wraz z  dynamicznym układem  ekosystemów i procesów ekologicznych.

Główna rzeka obszaru – Czarna jest prawym dopływem Supraśli. Uchodzą do niej mniejsze cieki: Krzemionka, Jurczycha i Czarna Rzeczka. Długość rzek na terenie rezerwatu wynosi 17 km. Współczesna dolina Czarnej nosi ślady przekształceń peryglacjalnych (pokrywy deluwialne u podnóży zboczy), działania procesów fluwialnych (mady, piaski i żwiry aluwialne) i akumulacji biogenicznej (obecność torfów).  Siedlisko jest zdominowane przez łęg jesionowo- olszowy. Dominującym gatunkiem drzewa jest tu olsza czarna, średnio w wieku 60 lat. Drzewostan licznie też buduje sosna i świerk. Rezerwat przyrody jest istnym królestwem ptactwa. Na terenie rezerwatu możemy spotkać gatunki ptaków takich jak: derkacz, kropiatka, samotnik, żuraw, zimorodek, jarząbek, gąsiorek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, dzięcioł trójpalczasty, dzięcioł białogrzbiety, puszczyk, sóweczka, orlik krzykliwy, bielik i kobuz. Obszar jest ważnym miejscem lęgowym dzięcioła trójpalczastego i żerowiskiem bociana czarnego. W rzece Czarnej stwierdzono występowanie chronionych gatunków ryb takich jak głowacz, minóg ukraiński czy piskorz. Obszar jest zasiedlony przez populację bobra.

Rezerwat  Połomin

Został powołany Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w dniu 15 września 2025r. Jest to najmniejszy rezerwat przyrody na naszym terenie o powierzchni 5,65 ha i otulinie 5,14ha.

Celem ochrony rezerwatu przyrody Połomin jest zachowanie starodrzewu dębowego i dynamicznej funkcji ekologicznej lasu grądowego w zmieniających się fazach rozwoju drzewostanu.

Nazwa Połomin nawiązuje do nazwy jednej z okolicznych miejscowości. Rezerwat jest położony na wysuniętych północnych peryferiach Puszczy Knyszyńskiej, które tworzą korytarz ekologiczny, łączący ten kompleks leśny z doliną Biebrzy i Puszczą Augustowską. Ze względu na duży udział drzew dziuplastych oraz martwych rezerwat stanowi siedlisko gatunków chronionych Dyrektywą Siedliskową, takich jak pachnica dębowa oraz zagłębek bruzdkowany.

Obszar rezerwatu obejmuje najstarszy dębowy drzewostan w Puszczy Knyszyńskiej o charakterze wypasowym. Najstarsze drzewa są w wieku ok 250 lat.

Rezerwat Romanówka

Został powołany Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w dniu 15 września 2025r. Rezerwat o powierzchni 32,83ha. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie starodrzewu dębowego i lasów

grądowych wraz z towarzyszącymi im cennymi gatunkami flory i fauny. Dominującym gatunkiem jest tu dąb bezszypułkowy w wieku 124-132 lat. Rezerwat stanowi ważne refugium gatunku jakim jest – gładysz paprociowaty, będący jednym ze

wskaźników lasów pierwotnych. Wśród ptaków w 2024 roku stwierdzono stanowiska lęgowe takich gatunków jak: muchołówka mała, muchołówka żałobna, gąsiorek,  dzięcioł średni. Silna populacja dzięciołów powoduje powstanie dużej dostępności dziupli, które mają ważne znaczenie ekologiczne.